Özbekistan, eski Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından ilan ettiği bağımsızlığının 32’nci yıl dönümünü kutluyor.
Özbekistan, eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılması sırasında 31 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etti.
Özbekistan Yüksek Konseyi, 31 Ağustos 1991 tarihli kararıyla Özbekistan’ın Devlet Bağımsızlığı Kanunu’nu kabul ederek 1 Eylül’ün “Bağımsızlık Günü” olarak kutlanmasına karar verdi.
Sovyet döneminde hammadde ve pamuk deposu olan Özbekistan, bağımsızlığını kazandıktan sonra tarıma dayalı ekonomiden vazgeçerek ekonomiyi çeşitlendirmeye başladı. Bu bağlamda potansiyelini kullanmak amacıyla dokuma sektörünü geliştirmeye başlayan Özbekistan, pamuk ihraç eden ülke olmaktan vazgeçerek dokuma sektörüne değerli yatırımlar yaptı. Bağımsızlığının ilk yıllarında tekstil ürünleri ithal eden ülke olan Özbekistan, böylece bu ürünleri ihraç eden en önemli ülkelerden biri haline geldi.
Bağımsızlık yıllarında GSYİH 4,5 kat arttı
2020 yılında ham pamuk ihracatını durduran Özbekistan, ürettiği pamuğun tamamını ülkedeki fabrikalarda işleyerek tekstil ürünleri ihracatını 2025 yılında 8 milyar dolara çıkarmayı hedeflerken, Özbekistan’ın tekstil ürünleri ihracatı 2025 yılında 3 milyar 178 milyon dolara ulaştı. 2022.
Eski Sovyetler Birliği döneminde 1990 yılında 17,7 milyar dolar olan Özbekistan’ın gayri safi yurt içi hasılası (GSYH), bağımsızlığının 32’nci yılında 80,4 milyar dolara ulaştı. 2016 yılında 24,6 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, son 6 yılda iki kattan fazla artarak 2022 yılında 50,8 milyar dolara ulaştı.
Eski Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanan Özbekistan’ın başında bulunan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, ülkeyi 27 yıl yönetti. Bu dönemde kapalı bir ekonomi politikası izleyen Kerimov, ülkesinin ekonomik olarak yurt dışına fazla açılmasını sağlayamadı.
Dış politikada Rusya, Çin ve ABD gibi büyük ülkelerle mesafeli bir politika izleyen Özbekistan, komşu ülkelerle de sınır sorunları başta olmak üzere bazı sorunlar yaşadı.
Mirziyoyev ekonomik reformlar, açıklık ve iyi komşuluk politikalarıyla yeni bir dönem başlattı
Eylül 2016’da İslam Kerimov’un ölümünün ardından cumhurbaşkanı seçilen Şevket Mirziyoyev, yaptığı ekonomik reformlar, diplomaside açıklık politikası ve iyi komşuluk ilişkileri gibi girişimleriyle ülke tarihinde yeni bir dönem başlattı.
Göreve geldiği ilk günden itibaren dış politikada aktif diplomasi izleyen Mirziyoyev, Özbekistan’ın komşu ülkelerle ilişkilerini geliştirmeye çalışmış ve bu ülkelerle sınır sorunu dahil tüm sorunları aşmıştır.
En son 2001 yılında eski Cumhurbaşkanı Kerimov döneminde düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkelerin Devlet Liderleri Zirvesi’ne parlamento başkanı düzeyinde katılan Özbekistan, Mirziyoyev’in göreve gelmesinin ardından Türk Konseyi’ne yeniden ilgi gösterdi. 2018 yılında Bişkek’te düzenlenen Türk Konseyi toplantısına cumhurbaşkanı düzeyinde katılım sağlanmıştır.
2019 yılında Konseye üye olan Özbekistan, Kasım 2022’de yeniden yapılandırılan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Liderleri Konseyi Zirvesi’ne ev sahipliği yaptı.
Üyesi olduğu uluslararası kuruluşların faaliyetlerinde aktif olarak yer alan Özbekistan, Eylül 2022’de Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) 22. Devlet Liderleri Toplantısını düzenledi.
Mirziyoyev’in göreve gelmesiyle bölge ülkeleriyle tamamen ortak sınırları olan Özbekistan, karşılıklı iş birliğini geliştirerek taraflar arasında inanç ortamının oluşmasına önemli katkı sağladı ve Orta Asya Devlet Liderleri Danışma Konseyi’nin kurulmasına öncülük etti. .
Özbek hükümetinin son yıllarda izlediği açıklık politikası, yatırım ortamını ve turizm sektörünü geliştirmeye yönelik attığı adımlar sonucunda 100’e yakın ülkeye vize muafiyeti ve kolaylıklar sağlamış ve bunun sonucunda turist sayısında artış yaşanmıştır. ülkeye gelen yabancı yatırım hacmi önemli ölçüde arttı.
2016 yılında yaklaşık 4 milyar dolar yabancı yatırım çeken Özbekistan, 2022 yılında bu rakamı ikiye katlayarak 8 milyar dolara çıkarmayı, bu yıl ise 11 milyar dolar yabancı yatırım çekmeyi hedefliyor.
Ülke hükümeti turizm alanında önemli adımlar atarken, bunun sonucunda 2016 yılında 2 milyondan fazla turistin ziyaret ettiği Özbekistan’a 2019 yılında 6 milyon 748 bin turist geldi.
Türkiye ile ilişkiler en üst seviyeye çıkarıldı
31 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan eden Özbekistan’ı 16 Aralık 1991’de tanıyan ilk ülke Türkiye olmuş ve iki ülke arasında diplomatik ilişkiler 4 Mart 1992’de kurulmuştur.
Türkiye’nin Özbekistan’daki büyükelçiliği Nisan 1992’de, Özbekistan’ın Türkiye’deki büyükelçiliği ise Ocak 1993’te açılmıştır.
Bağımsızlığın ardından geçen 27 yıl boyunca iniş çıkışlar yaşayan iki ülke ilişkileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2016’da İslam Kerimov’un vefatının ardından cumhurbaşkanı seçilen Şevket Mirziyoyev ile Semerkant’ta görüşmesiyle yeni bir aşamaya girdi.
İki ülke liderlerinin 2016 yılında Semerkant’ta yaptığı görüşmenin ardından Mirziyoyev, 2017 yılında “21 yıl sonra Türkiye’yi ziyaret eden ilk Özbekistan Cumhurbaşkanı” oldu.
Bu karşılıklı ziyaretlerin ardından ivme kazanan Özbekistan-Türkiye ilişkileri, son yıllarda üst düzey stratejik katılım düzeyine çıkarılırken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mart 2022’de Taşkent’e yapacağı resmi ziyaretin yanı sıra ŞİÖ Zirvesi’ne de katılacak. Eylül 2022’de Semerkant’ta, organizasyon ise Kasım 2022’de yapıldı. Geçtiğimiz yıl TDT Zirvesi dahil 3 kez Özbekistan’ı ziyaret etti.
Bağımsızlık yıllarında Türk vatandaşlarına vize uygulayan Özbekistan hükümeti, Şubat 2018’den itibaren Türk vatandaşlarına 30 günlük vize muafiyeti getirmiş ve bunun sonucunda iki ülke vatandaşları arasındaki karşılıklı ziyaretler artmıştır.
İki ülke arasında 2016 yılına kadar haftada 5 kez gerçekleştirilen tarifeli seferler, 2022 yılında haftada 50 seferi aştı. 2016 yılına kadar yalnızca başkent Taşkent’e sefer düzenleyen Türk Hava Yolları, artık Semerkant, Fergana’ya da seferler düzenlemeye başladı. , Urgenç ve Buhara.
Türkiye “Özbekistan’da en çok şirket kuran ikinci ülke”
Türkiye ile Özbekistan arasındaki ticari ilişkilerde yeni bir dönem başlarken, 2016 yılında 1 milyar 242 milyon dolar olan ikili ticaret hacmi, 2022 yılında 3 milyar 233,9 milyon dolara ulaştı.
2016 yılı öncesinde Özbekistan’ın dış ticaretinde ilk 5 ülke arasında yer alan Türkiye, geçen yıl yüzde 6,4’lük payla Özbekistan’ın Rusya, Çin ve Kazakistan’ın ardından 4’üncü ticari ortağı olarak kayıtlara geçmişti.
Ülkede geçen yıl 369 Türk sermayeli şirket kurulurken, Ocak 2023 itibarıyla ülkede faaliyet gösteren Türk sermayeli şirket sayısı 2 bin 171’e ulaştı. Böylece Türkiye, Rusya’nın ardından “Özbekistan’da bugüne kadar en fazla şirket kuran ikinci ülke” oldu.
